Online overregulering: hoe alternatieve websites steeds populairder worden

Het wordt steeds vaker aan de kaak gesteld: overregulering op online platforms. Het internet werd lange tijd gezien als een plek van totale vrijheid, waar mensen vrij informatie uit kunnen wisselen, zonder tussenkomst van overheden, en waar mensenrechten en vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel staan. Toch is de realiteit vaak complexer.

Een zoektocht naar alternatieve platforms

De tijd dat er totaal geen regelgeving bestond op het internet lijkt al tijden voorbij, want soms dragen regels bij aan een betere bescherming van burgers. Een goed voorbeeld zijn online casino’s. Online gokken is in Nederland legaal, mits de kansspelaanbieder voldoet aan een aantal voorwaarden. Een online casino moet bijvoorbeeld de identiteit van spelers checken en hun speelgedrag in de gaten houden. Dit is natuurlijk niet per se slecht, omdat gebruikers van deze websites op die manier beter beschermd worden, maar het kan als betuttelend worden ervaren. Daarom zoeken steeds meer spelers hun heil op betrouwbare buitenlandse websites, en bieden websites als CasinoBeats beoordelingen van de beste online casino’s zonder Cruks.

Ook cryptovaluta worden steeds populairder. Traditionele financiële instellingen moeten vaak een cliëntenonderzoek doen, terwijl je een stuk anoniemer bent wanneer je crypto-transacties uitvoert. Gelderland loopt in dit opzicht voorop, met initiatieven als Arnhem Bitcoinstad. Het doel van dit initiatief is om een alternatief te bieden op het huidige financiële systeem, door lokale ondernemers over te halen Bitcoin te accepteren, en door geregeld evenementen te organiseren.

Een balans tussen verschillende rechten

Deze voorbeelden laten het dilemma goed zien: regels zijn er om burgers te beschermen tegen bijvoorbeeld oplichters, maar het betekent ook dat mensen in ruil voor die bescherming een deel van hun anonimiteit op moeten geven. Vaak is het dus zoeken naar een balans tussen verschillende rechten.

De Universiteit Leiden deed hier onderzoek naar. In eerste instantie zou je bijvoorbeeld kunnen zeggen dat het internet vooral democratie, vrijheid en gelijkheid brengt, maar zo simpel is het niet. Extremistische en ondemocratische organisaties kunnen namelijk ook hun ideeën verspreiden dankzij sociale media.

Verschillende overheden, zoals bijvoorbeeld de Europese Unie, hebben techbedrijven gevraagd harder op te treden tegen dergelijke content, maar het blijft natuurlijk lastig om te bepalen wat de beste aanpak is. Moeten sociale media deze content helemaal ontoegankelijk maken? Is tussenkomst van een rechter in zulke gevallen noodzakelijk? Of moeten we iedereen zijn gang laten gaan, en ervan uitgaan dat mensen zelf kritisch na kunnen denken en zelf kunnen beslissen wat ze doen met de informatie die ze online tegenkomen? Het gevaar is namelijk dat deze techbedrijven op deze manier makkelijk veel informatie kunnen censureren. Dit zijn natuurlijk lastige vraagstukken, en het is niet voor niets dat Meta, het moederbedrijf van Facebook, spreekt van “hardquestions”.

Wat zegt de wet?

Toch ligt de tijd dat het internet een soort van wilde westen was al een tijdje achter ons. Internetbedrijven moeten zich namelijk wel degelijk houden aan regels voor online content moderatie. Dit houdt in dat de overheid deze bedrijven ondersteunt bij de moderatie, en soms ook zelf optreedt.

Van techbedrijven wordt verwacht dat ze illegale content verwijderen. Daarnaast mogen ze ook hun eigen huisregels opstellen, maar deze mogen niet in strijd zijn met de wet. Aan de andere kant helpt de overheid door meldpunten te bieden waar internetgebruikers illegale content kunnen melden, zoals bijvoorbeeld Meld.Online Discriminatie of de Fraudehelpdesk. Deze meldpunten beoordelen onafhankelijk of de wet daadwerkelijk is overtreden.

Daarnaast treedt de overheid soms ook zelf op. Bij serieuze misdrijven is het bijvoorbeeld mogelijk dat de officier van justitie, na machtiging van de rechter-commissaris, opdracht geeft om content te verwijderen. Ook kan de overheid rechtstreeks optreden wanneer er bijvoorbeeld sprake is van het promoten van terroristische activiteiten.